Δρ. Κωνσταντίνος Φ. Πεταλάς

Το αλλεργικό σοκ είναι η πιο σοβαρή μορφή αναφυλαξίας, δηλαδή συστηματικής αλλεργικής αντίδρασης. Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας είναι ποικίλα.  Δεδομένα από ασθενείς που βιώνουν αναφυλαξία αποκάλυψαν ότι τα συμπτώματα του δέρματος και του βλεννογόνου εμφανίζονται συχνότερα (>90% των περιπτώσεων) ακολουθούμενο από συμπτώματα που αφορούν το αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα (>50%). Τα τρόφιμα, τα φάρμακα και το δηλητήριο υμενοπτέρων (μέλισσα, σφήκα) είναι οι πιο συνηθισμένοι παράγοντες αναφυλακτικών αντιδράσεων.

Ο επιπολασμός των διαφόρων αιτιών της αναφυλαξίας εξαρτάται από την ηλικία και ποικίλλει σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Στην Ευρώπη, οι τυπικές αιτίες της αναφυλαξίας που προκαλείται από τρόφιμα στα παιδιά είναι τα φιστίκια, το φουντούκι, το γάλα και το αυγό και στους ενήλικες, το σιτάρι, το σέλινο και τα οστρακοειδή. Φρούτα όπως το ροδάκινο είναι επίσης χαρακτηριστικές αιτίες αναφυλαξίας που προκαλείται από τρόφιμα σε ενήλικες σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία.

ΣΥΝΗΘΗ ΑΙΤΙΑ

Η αναφυλαξία που προκαλείται από δηλητήριο προκαλείται συνήθως από τη σφήκα και τη μέλισσα. Η αναφυλαξία που προκαλείται από φάρμακα προκαλείται συνήθως από αντιβιοτικά και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Μεταξύ των αντιβιοτικών, τα αντιβιοτικά βήτα-λακτάμης είναι τα κύρια αλλεργιογόνα που την προκαλούν. Κάποιες φορές, υπάρχει μια επαγγελματική αιτία. Οι συν-παράγοντες μπορεί να είναι επιβαρυντικοί παράγοντες στην αναφυλαξία, παραδείγματα είναι η άσκηση, το άγχος, η λοίμωξη, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και το αλκοόλ  Η αιτία δεν είναι πάντα προφανής (ιδιοπαθής αναφυλαξία) και επίσης θα πρέπει να εξετάζονται σπανιότερα αλλεργιογόνα ή διαφορετικές  διαγνώσεις (μιμητές αναφυλαξίας)

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Η αναφυλαξία είναι πολύ πιθανή όταν πληρούνται οποιοδήποτε από τα ακόλουθα τρία κριτήρια:

1.Οξεία έναρξη μιας ασθένειας (λεπτά έως αρκετές ώρες) με τη συμμετοχή του δέρματος, του βλεννογόνου ιστού ή και των δύο (π.χ. γενικευμένες κυψέλες, κνησμός ή έκπλυση, πρησμένα χείλη–γλώσσα και τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα;

α.Αναπνευστικά συμπτώματα (π.χ. δύσπνοια, συριγμός-βρογχόσπασμος, μειωμένη PEF και υποξαιμία)

β.Μειωμένη αρτηριακή πίεση (ΑΠ) ή συναφή συμπτώματα δυσλειτουργίας των τελικών οργάνων (π.χ. υποτονία [κατάρρευση], συγκοπή, ακράτεια)

2.Δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα που συμβαίνουν γρήγορα μετά από την έκθεση σε ένα πιθανό αλλεργιογόνο για αυτόν τον ασθενή (λεπτά έως αρκετές ώρες):

α.Συμμετοχή του ιστού δέρματος-βλεννογόνου (π.χ. γενικευμένες πομφοί, κνησμός, πρησμένα χείλη–γλώσσα

β.Αναπνευστικός συμμετοχή (π.χ. δύσπνοια, συριγμός-βρογχόσπασμος, μειωμένη PEF, υποξαιμία)

γ.Μειωμένη ΑΠ ή συναφή συμπτώματα (π.χ. υποτονία [κατάρρευση], συγκοπή, ακράτεια)

δ.Επίμονα γαστρεντερικά συμπτώματα (π.χ. κράμπες κοιλιακού πόνου, έμετος

3. Μειωμένη ΑΠ μετά από έκθεση σε γνωστό αλλεργιογόνο για τον εν λόγω ασθενή (λεπτά έως αρκετές ώρες):

α.Βρέφη και παιδιά: χαμηλή συστολική ΑΠ (ειδική ηλικία) ή >30% μείωση της συστολικής ΑΠ

β.Ενήλικες: συστολική ΑΠ <90 mmHg ή μείωση >30% από τη γραμμή βάσης του εν λόγω ατόμου

ΜΙΜΗΤΕΣ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑΣ

Δέρμα ή βλεννογόνος

χρόνια αυθόρμητη ή φυσική κνίδωση και αγγειοοίδημα

σύνδρομο αλλεργίας  τρόφιμα- γύρεις (μόνο από του στόματος συμπτώματα)

Αναπνευστικές παθήσεις

οξεία λαρυγγοτραχειίτιδα

λαρυγγική, τραχεία ή βρογχική απόφραξη (π.χ. ξένες ουσίες, διαλείπουσα λαρυγγική απόφραξη ή δυσλειτουργία των φωνητικών χορδών)

Άσθμα (χωρίς τη συμμετοχή άλλων οργάνων)

Καρδιαγγειακές παθήσεις

βαγοτονία

πνευμονική εμβολή

έμφραγμα του μυοκαρδίου

καρδιακές αρρυθμίες

καρδιογενές σοκ

Φαρμακολογικές ή τοξικές αντιδράσεις

αιθανόλη

ισταμίνη, π.χ. δηλητηρίαση ψαριών

Οπιούχα

Νευροψυχιατρικές παθήσεις

σύνδρομο υπεραερισμού

άγχος και διαταραχή πανικού

σωματομορφική διαταραχή (π.χ. ψυχογενής δύπνοια)

διαχωριστική διαταραχή και μετατροπή (π.χ. υστερία globus)

επιληψία

εγκεφαλικό αγγειακό συμβάν

Ψυχώσεις

Ενδοκρινολογικές παθήσεις

υπογλυκαιμία

θυρετοτοξική κρίση

καρκινοειδές σύνδρομο

αγγειοεντερικοί πολυπεπτιδικοί όγκοι

φαιοχρωμοκύτωμα

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ

Εκτός από την έγκαιρη χρήση της αδρεναλίνης, η αιτία θα πρέπει να αφαιρείται όπου είναι δυνατόν, η στάση του σώματος θα πρέπει να βελτιστοποιείται και θα πρέπει να ζητείται βοήθεια από τις ιατρικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης στην κοινότητα ή την ομάδα έκτακτης ανάγκης στο νοσοκομείο. Για να εξασφαλιστεί επαρκής φλεβική επιστροφή, οι ασθενείς που βιώνουν αναφυλαξία θα πρέπει να βρίσκονται σε ύπτια θέση με τα πόδια τους σηκωμένα. Όταν η αναπνευστική δυσχέρεια είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα, οι ασθενείς μπορεί να προτιμούν να κάθονται με ανασηκωμένα πόδια. Εάν είναι έγκυες, μπορούν να τοποθετηθούν στην αριστερή πλευρά τους με το κρεβάτι σε θέση με το κεφάλι προς τα κάτω. Όταν είναι οι αναίσθητοι, οι ασθενείς μπορούν να τοποθετηθούν στη θέση ανάνηψης. Αποφύγετε οποιαδήποτε απότομη αλλαγή σε μια πιο όρθια στάση του σώματος.