Δρ. Κωνσταντίνος Φ. Πεταλάς

Το άσθμα αποτελεί μια χρόνια ετερογενή φλεγμονώδη νόσο των αεραγωγών η οποία πορεύεται με υφέσεις και εξάρσεις και χαρακτηρίζεται από βήχα, δύσπνοια, βάρος στο στήθος και συριγμό. Ο ασθματικός ασθενής παρουσιάζει νυκτερινές αφυπνίσεις, περιορισμό των φυσικών δραστηριοτήτων και συμπτώματα βρογχικής υπεραπαντητικότητας πχ όταν μιλάει πολύ, φωνάζει ή γελάει εμφανίζει βήχα.

Υπάρχουν διαφορετικά είδη (φαινότυποι) άσθματος και επίσης διαφορετικά στάδια βαρύτητας. Ο πιο συχνός φαινότυπος άσθματος είναι ο αλλεργικός. Τα στάδια βαρύτητας είναι το διαλείπον-ήπιο, το μέτριο και το σοβαρό και προκύπτουν από το ύψος της θεραπείας που απαιτείται για να ρυθμιστεί.

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του άσθματος είναι η εμφάνιση παροξυσμών η σοβαρότητα των οποίων δεν είναι καθόλου απαραίτητο να ταιριάζει με τη σοβαρότητα της νόσου. Ένας ασθενής με ήπιο άσθμα είναι δυνατόν να εμφανίσει σοβαρό παροξυσμό. Ως παροξυσμό άσθματος ορίζουμε την έξαρση των συμπτωμάτων που θα οδηγήσει στη λήψη κορτιζόνης από του στόματος, η/και την επίσκεψη σε Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών ή/και την νοσηλεία.

Οι συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες ασθματικών παροξυσμών είναι οι ιοί. Φαίνεται ότι το 50-85% των παροξυσμών άσθματος οφείλεται σε ιογενή λοίμωξη του αναπνευστικού. Στα διάφορα επιδημιολογικά μοντέλα οι ιοί που προκαλούν παροξυσμούς και έχουν ταυτοποιηθεί είναι: γρίπης Α και Β, παραγρίπης, αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) , αδενοϊοί, ρινοϊοί (RV), ανθρώπειος πνευμονοϊός και κορωνοϊοί.

Οι μελέτες δείχνουν ότι τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες το πρώτο αίτιο παροξυσμού είναι οι RV. Ο ανθρώπινος RV είναι ο ιός του κοινού κρυολογήματος. Αυτός ο ιός επίσης ξεχωρίζει από άλλους ιικούς παράγοντες λόγω της μεγάλης ποικιλομορφίας του (περίπου 170 γονότυποι), την πολύ αποτελεσματική ιδιότητα  αντιγραφής,  την τάση δημιουργίας φλεγμονώδους περιβάλλοντος Th2  και σύνδεσης με γονίδια ειδικού κινδύνου σε άτομα με προδιάθεση για ανάπτυξη άσθματος (CDHR3). Το Th2 περιβάλλον αποτελεί το περιβάλλον που δημιουργείται από την επικράτηση των Τ βοηθητικών λεμφοκυττάρων 2 (T helper 2) και που είναι επίσης χαρακτηριστικά στην αλλεργία. Αυτός είναι και ο λόγος που γνωρίζουμε ότι μεταξύ αλλεργιογόνων και RV σε έναν αλλεργικό ασθενή υπάρχει συνεργική δράση.

Οι μειωμένες αποκρίσεις ιντερφερόνης, η διαταραχή του επιθηλιακού φραγμού των αεραγωγών, οι περιβαλλοντικές εκθέσεις (συμπεριλαμβανομένου του αναπνευστικού μικροβιώματος) και οι διατροφικές ανεπάρκειες (χαμηλή σε βιταμίνη D και ιχθυέλαιο) αυξάνουν τον κίνδυνο για λοίμωξη από RV και άλλες λοιμώξεις από ιούς. Συζητείται έντονα εάν οι ιογενείς ασθένειες προκαλούν πραγματικά άσθμα. Ο RSV είναι ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας της βρογχιολίτιδας στα βρέφη, ενώ ο RV αρχίζει να κυριαρχεί μετά την ηλικία του ενός έτους.

Η δυσκολία στην αναπνοή που προκαλείται από οποιονδήποτε από αυτούς τους ιούς σχετίζεται με εμφάνιση άσθματος αργότερα, αλλά ο κίνδυνος είναι υψηλότερος για όσους υποφέρουν από σοβαρό συριγμό που προκαλείται από το RV. Η ανάπτυξη του άσθματος που σχετίζεται με αυτούς τους ιούς έχει μοναδικούς μηχανισμούς, αλλά γενικά ο RV είναι ένας παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση αργότερα αλλεργικού άσθματος, ενώ ο RSV συνδέεται πιθανότερα με εμφάνιση αργότερα μη αλλεργικού άσθματος.

Οι θεραπείες που αναστέλλουν τη φλεγμονή (κορτικοστεροειδή, ομαλιζουμάμπη) μειώνουν αποτελεσματικά τον επαγόμενο από τον RV συριγμό και τις παροξύνσεις του άσθματος. Το μονοκλωνικό αντίσωμα αντι-RSV, το palivizumab, μειώνει τον κίνδυνο σοβαρής ασθένειας RSV και επακόλουθo υποτροπιάζοντα συριγμό. Η καλύτερη κατανόηση των εξατομικευμένων και περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου και των φλεγμονωδών μηχανισμών που οδηγούν στο άσθμα είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη νέων στρατηγικών για την πρόληψη και τη θεραπεία του άσθματος.

 Οι πιο συχνοί ιικοί παράγοντες που προκαλούν παροξυσμούς μετά τον RV είναι: στα παιδιά δεύτερο πιο συχνό αίτιο ο RSV ενώ στους ενήλικες της γρίπης, οι κορωνοϊοί και της παραγρίππης.

Όπως πλέον γνωρίζουμε όλοι ένα καινούργιο στέλεχος ανθρώπινων κορωνοϊών. ο κορωνοϊος 2 που προκαλεί σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, (Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) coronavirus 2) ο  SARS-CoV-2, όπως ονομάστηκε από τη Διεθνή Επιτροπή για την Ταξινόμηση των Ιών (ICTV),  προέκυψε και προκάλεσε μολυσματική ασθένεια που αναφέρθηκε πρόσφατα ως "ασθένεια κορωνοϊού 2019" (“coronavirus disease 2019, COVID-19) από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ).

Από την πρώτη αναφορά αυτής της νόσου το Δεκέμβριο του 2019 στη Wuhan της Κίνας, η COVID-19 έχει επεκταθεί επιθετικά  σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ο ΠΟΥ τη χαρακτήρισε  πανδημία στις 11 Μαρτίου, με περισσότερους από 110.000 ασθενείς εκείνη τη στιγμή και συνεχή άνοδο. Τη στιγμή που γράφεται το συγκεκριμένο άρθρο οι νοσούντες έχουν υπερδιπλασιασθεί ενώ πιθανολογείται οι ασυμπτωματικοί φορείς να είναι οι δεκαπλάσιοι.

Οι κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι πιο κοινές εκδηλώσεις της COVID-19 είναι ο πυρετός, η κόπωση και ο ξηρός βήχας. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν μυαλγία, σφίξιμο στο θώρακα, δύσπνοια, ναυτία, έμετο και διάρροια. Οι εξετάσεις μέσω αξονικής τομογραφίας στον θώρακα δείχνουν τυπικές εικόνες ιογενούς πνευμονίας με πολλαπλές εστίες «θαμβής υάλου» ή πύκνωσης. Κοινά εργαστηριακά ευρήματα είναι η λεμφοπενία και / ή η λευκοπενία. Η εργαστηριακή επιβεβαίωση γίνεται μέσω δύο μεθόδων: RT-PCR (real-time reverse transcription polymerase chain reaction) ή ανίχνευσης αντισωμάτων IgM, IgG έναντι του ιού.

Οι μέχρι τώρα μελέτες υποδεικνύουν ότι οι ασθενείς με COVID-19 που πάσχουν πιο σοβαρά είναι πιο συχνά μεγάλης και μέσης ηλικίας, συχνά με υποκείμενες παθήσεις όπως υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη και στεφανιαία καρδιακή νόσο. Οι περιπτώσεις με  χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια(ΧΑΠ) είναι σχετικά λιγότερο συχνές στους ασθενείς με COVID-19, με επιπολασμό 1,1% -2,9% (Wang JAMA 2020. Zhang Allergy 2020, Guan NEJM 2020). Σε μια μελέτη που περιελάβανε 140 περιπτώσεις με COVID-19 για τη σχέση μεταξύ αλλεργιών και μόλυνσης, δεν βρέθηκαν ασθενείς να έχουν άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα (Zhang Allergy 2020).

Σχετικά με τον SARS-CoV-2, έναν νέο ιό, τα δεδομένα που έχουμε προέρχονται ουσιαστικά μόνο από την Κίνα προς το παρόν και προφανώς είναι πολύ λίγα ακόμα ώστε να χαρακτηριστεί περαιτέρω το κλινικό προφίλ του. Όσο περισσότερο διερευνώνται οι κλινικές καταστάσεις και τα χαρακτηριστικά της COVID-19, τόσο περισσότερα μαθήματα και γνώσεις θα αποκτούμε.

Οι ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα όπως ΧΑΠ και άσθμα θα πρέπει να τηρούν ευλαβικά τις θεραπευτικές οδηγίες των θεραπόντων ιατρών σχετικά με τη ρύθμιση των χρονίων αυτών νοσημάτων. Επίσης γνωρίζοντας πόσο αρνητικά επηρεάζει, η κλινικά ενεργός αλλεργική ρινίτιδα, τη λειτουργία του κατώτερου αναπνευστικού αλλά και τη συνεργική της δράση με άλλους ιούς καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως  οι αντίστοιχες αγωγές πρέπει να λαμβάνονται όπως συστήνεται.